Resmî bildiriler, kamu kurumlarının halkla veya ilgili paydaşlarla olan iletişiminde taşıdıkları yüksek resmiyet seviyesi nedeniyle yalnızca yayınlandıkları anda değil, ileriki yıllarda da referans alınabilecek, hukuki ve tarihsel değeri olan belgeler olarak kabul edilir. Bu nedenle bildirilerin doğru biçimde arşivlenmesi ve mevzuata uygun sürelerle saklanması büyük önem taşır. Özellikle belediyeler, üniversiteler, bakanlıklar, kamu iktisadi teşekkülleri, valilikler ve kaymakamlıklar gibi kurumsal yapıların bu sorumluluğu titizlikle yerine getirmesi gerekir.
Bu kapsamlı yazıda, resmî bildirilerin arşivlenme teknikleri, saklama süreleri, dijital ve fiziki arşivleme sistemleri, hukuki zorunluluklar ve iyi uygulama örnekleri detaylarıyla ele alınacaktır.
1. Bildiri Arşivleme Neden Gereklidir?
Resmî bildiriler, alınan kararların ve kamuya yapılan duyuruların resmî belgesidir. Dolayısıyla aşağıdaki nedenlerle arşivlenmelidir:
-
Hukuki gereklilik: İleride doğabilecek davalarda delil olarak kullanılabilmesi
-
İdari şeffaflık: Denetim ve teftiş süreçlerinde geçmişe yönelik kayıtların sunulabilmesi
-
Kurumsal hafıza: Yeni yöneticilere, personellere ya da araştırmacılara kurumsal gelişim çizgisinin gösterilebilmesi
-
Bilgiye erişim: Vatandaşların bilgi edinme hakkı çerçevesinde geçmiş bildirilere ulaşabilmesi
2. Arşivleme Süreci Nasıl İşler?
a. Sınıflandırma
Bildiri yayımlandıktan sonra ilk adım sınıflandırmadır. Genellikle bildiriler şu başlıklara göre tasniflenir:
-
Konu (Örneğin: “Sınav Duyurusu”, “Afet Uyarısı”, “Kadrolu Atama”)
-
Tarih
-
Kurum içi numara/kod
-
Hazırlayan birim
-
Hedef kitle (öğrenci, vatandaş, personel vb.)
b. Kayıt Altına Alma
Fiziki bildiriler kurumsal yazı işleri birimi veya evrak kayıt birimi tarafından kayıt defterine işlenir. Dijital bildiriler ise belge yönetim sistemine (örneğin EBYS) kaydedilir.
c. Depolama
-
Fiziki belgeler: Dosyalarda, klasörlerde, raflı veya kilitli dolap sistemlerinde saklanır.
-
Dijital belgeler: Kurum içi sunucularda, yedekli veri merkezlerinde ya da bulut altyapısında saklanır.
d. Erişim Yönetimi
Arşivlenen bildirilere kimlerin erişeceği belirlenir. Genellikle yetki sınırlı tutulur.
3. Saklama Süreleri: Hangi Bildiri Kaç Yıl Saklanmalı?
Türkiye’de kamu kurumlarının arşiv yönetimi, 3473 sayılı Kanun ve Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı’nın yayımladığı “Standart Dosya Planı” ve “Saklama Süreli Dosya Planı” çerçevesinde yürütülmektedir.
Bildiri Türü | Saklama Süresi |
---|---|
Akademik personel ilanları | 10 yıl |
İdari duyurular | 5 yıl |
Hukuki bildirimler | 30 yıl |
Öğrenci işleri bildirimleri | 10 yıl |
Afet ve kriz duyuruları | Süresiz/Devamlı |
Ek ödeme, izin, personel atama duyuruları | 15 yıl |
Resmî gazeteye gönderilen metin örnekleri | Sürekli |
Genelgeler ve tebliğler | Sürekli |
Sosyal medya bildirileri (resmî olanlar) | En az 3 yıl |
4. Dijital Arşivleme ve E-Arşiv Sistemleri
a. EBYS (Elektronik Belge Yönetim Sistemi)
Kamu kurumlarının kullandığı ve belgeleri dijital olarak kayıt altına alıp imzaladığı sistemdir.
b. E-Yazışma Protokolü
Tüm yazışmaların ve bildirilerin .xenv formatında oluşturulup dijital imzayla arşivlenmesini öngören sistemdir.
c. E-Devlet Entegrasyonu
Bazı bildiriler, örneğin belediye vergi borcu tebligatları veya öğrenci kayıt duyuruları, e-Devlet sistemi üzerinden hem gönderilir hem de arşivlenir.
d. Yedekleme
Veri kaybı riskine karşı tüm dijital bildirilerin düzenli olarak yedeklenmesi gerekir. Bu yedekler:
-
Bulut sisteminde
-
Fiziksel disklerde
-
Kurum içi kapalı devre ağlarda
saklanmalıdır.
5. Fiziki Arşivleme: Geleneksel Ama Etkin
Dijitalleşmeye rağmen bazı bildiriler hâlâ fiziki olarak tutulmak zorundadır. Özellikle imzalı kararlar, noter onaylı belgeler veya mühürlü yazılar bu kapsama girer.
Fiziki arşivleme için dikkat edilmesi gerekenler:
-
Belgeler nem, ışık ve zararlılardan korunmalı
-
Yangına dayanıklı dolaplarda saklanmalı
-
Klasörleme ve numaralandırma yapılmalı
-
Erişim yetkileri kontrollü olmalı
6. Bildirilerin İmha Süreci ve Protokolleri
Saklama süresi dolan bildiriler ya da gereksiz tekrarlayan belgeler, keyfi şekilde imha edilemez. İmha süreci aşağıdaki adımları içerir:
-
Saklama süresi dolan belgelerin listelenmesi
-
Arşiv Değerlendirme Komisyonu’nun kurulması
-
Rapor hazırlanması
-
Kurum üst yöneticisinin onayı
-
Geri dönüşüm veya yok etme işlemi (yakma, parçalayıcıdan geçirme)
Not: Bazı bildiriler asla imha edilemez. “Tarihî belge” niteliğindeki duyurular Devlet Arşivleri Başkanlığı’na devredilir.
7. Üniversite ve Belediye Örnekleri: Uygulamada İyi Örnekler
-
Boğaziçi Üniversitesi: Tüm akademik ve idari bildiriler, hem EBYS hem de fiziksel arşiv sisteminde 10 yıl süreyle yedeklenir. Ek olarak, 1990 sonrası tüm bildirilere dijital katalog üzerinden ulaşılabilir.
-
İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB): Kriz anındaki bildiriler (deprem, sel vb.) mobil uygulamalara entegre şekilde kaydedilir. Ayrıca İBB Açık Veri Portalı’nda halkın erişimine sunulur.
-
Ankara Üniversitesi: “Arşiv Bilimi” bölümüyle entegre çalışan kurumsal bir dijital arşiv altyapısı geliştirmiştir. Tüm bildiri metinlerine tarih, konu ve yazan birime göre filtrelenebilir şekilde erişmek mümkündür.
8. Bilgi Edinme ve Şeffaflık Açısından Arşivler
2003 yılında yürürlüğe giren 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu gereğince vatandaşlar, kamu kurumlarından geçmişe dönük bildirilere erişim talebinde bulunabilir. Bu erişim:
-
Dijital arşiv sistemleriyle kolaylaştırılır
-
E-Devlet üzerinden resmî taleple yapılabilir
-
Arşivdeki dokümanların fotokopileri temin edilebilir
Kurumlar, bu talepleri reddederse gerekçelerini hukuken açıklamak zorundadır.
9. Bildirilerde Metaveri (Metadata) Kullanımı
Modern dijital arşivleme sistemlerinde bildiri belgesiyle birlikte şu tür metaveriler kaydedilir:
-
Hazırlayan kişi/birim
-
Onaylayan yönetici
-
Belge numarası
-
Yayımlanma tarihi
-
Konu anahtar kelimeleri
-
Hedef kitle
-
Saklama süresi kategorisi
Bu sayede arşiv taramaları çok daha hızlı ve verimli gerçekleşir.
10. Sonuç: Kurumsal Hafızayı Korumak İçin Bildiri Arşivciliği Şart
Resmî bildiriler, yalnızca bilgilendirme araçları değil; kurumsal karar alma süreçlerinin birer kaydıdır. Bu kayıtların doğru ve sistemli bir şekilde arşivlenmesi:
-
Kurumların geçmiş kararlarını denetleyebilmesini,
-
Vatandaşların bilgiye kolayca ulaşabilmesini,
-
Gelecek kuşaklar için tarihsel belgelerin korunmasını sağlar.
Fiziki ve dijital arşivleme süreçlerini entegre yürüten kurumlar, hem denetimlerden başarıyla geçer hem de kamu güvenini pekiştirir.